डॉ. मनमोहन सिंग हे ऋजू स्वभावाचे होते. ते मूळचे अभ्यासक आणि प्रशासक होते आणि त्यांची प्रतिमा तशीच होती. त्यांना राजकारण जमत नाही, असा अनेकांचा गैरसमज होता. परंतु अणुकराराच्यावेळी त्यांनी त्याला परस्पर उत्तर देऊन ठेवले आहे. (Manmohan Singh)
तीन पत्रकार परिषदा
२०१४च्या लोकसभा निवडणुकीच्या आधीचा काळ होता. भाजपने पंतप्रधानपदाचे उमेदवार म्हणून नरेंद्र मोदी यांच्या नावाची घोषणा केली होती. मोदी यांनी देशभर हजारोंच्या गर्दीच्या सभांचा धडाका लावला होता. आक्रमक शैली, तिला नाट्यमयतेची जोड आणि विरोधकांबद्दल ओसंडून वाहणारी तुच्छता, तिरस्कार ही मोदींची वैशिष्ट्ये. गुजरातच्या, देशाच्या किंवा कुठल्याही राज्याच्या विकासाच्या आकडेवारीचे आणि इतिहासाचेही चुकीचे संदर्भ देत त्यांची फेकूगिरी सुरू होती. याउलट डॉ. सिंग हे मात्र खूप कमी आणि अपरिहार्य असेल तेव्हाच बोलणारे. दहा वर्षात त्यांनी दिल्लीत पत्रकारांशी तीनवेळा संवाद साधला होता. त्यावेळी असे वाटत होते की, मनमोहन सिंग किती कमी बोलतात. परंतु मनमोहन सिंग पंतप्रधान पदावरून पायउतार झाल्यानंतर नरेंद्र मोदी एकदाही पत्रकारांना सामोरे गेलेले नाहीत. याउलट मनमोहन सिंग यांनी घेतलेल्या तिन्ही पत्रकार परिषदांमध्ये पत्रकारांच्या सर्व प्रश्नांची तपशीलवार उत्तरे दिली होती.
एरव्हीही कमी बोलणारे डॉ. मनमोहन सिंग जे काही सांगायचे, ते बोलण्यापेक्षा कृतीतून यावरच त्यांचा भर राहिला. त्यांच्या सभ्यतेचा, संयमी स्वभावाचा भाजपचे नेते गैरअर्थ काढू लागले होते. सतत त्यांची ‘दुबळे पंतप्रधान’, ‘कमजोर पंतप्रधान’ अशी अवहेलना करीत होते. (Manmohan Singh)
अडवाणींचा समाचार
संयुक्त पुरोगामी आघाडी सरकारच्या पहिल्या टर्ममध्येही डॉ. सिंग यांच्यावर अशीच टीका केली जात होती. आणि ती टीका करण्यात भाजपचे तत्कालीन लोहपुरुष लालकृष्ण अडवाणी आघाडीवर होते. २००९ च्या लोकसभा निवडणुकीच्या प्रचाराचा पहिला टप्पा संपत आला असताना डॉ. सिंग यांनी अडवाणींना जोरदार वाजवले होते. अडवाणींच्या आयुष्यात कुणी तसे वाजवले नसेल. सभ्य माणसाच्या वाटेत निष्कारण अडथळे आणले तर काय परिणती होते, ते अडवाणींनी त्यावेळी अनुभवले होते.(Manmohan Singh)
कंदहार प्रकरणात भाजपचा “लोहपुरुष’ कसा वितळला होता, याची आठवण करुन देत डॉ. सिंग यांनी अडवाणींच्या दुबळेपणाचा पाढाच वाचला. ‘अडवाणींची आयुष्यभरातील कामगिरी ही बाबरी मशीद उद्ध्वस्त करण्यापुरतीच आहे’ अशा शब्दात डॉ. सिंग यांनी त्यांना त्याआधीही एकदा सुनावले होते. तरीही अडवाणींनी दुबळेपणाचा राग आळवणे सुरूच ठेवल्यावर ते म्हणाले होते, ‘अडवाणी मला दुबळे पंतप्रधान म्हणून हिणवत असले, तरी त्यांच्याच सरकारच्या कारकीदीर्त विमान अपहरणावेळी ‘जैश-ए-मोहम्मद’च्या म्होरक्यासह तिघा दहशतवाद्यांना सोडण्यात आले. त्यावेळी भाजपचा हा लोहपुरुष वितळला होता. कंदहारच्या वेळी त्यांनी दहशतवाद्यांना सोडले; तर २६/११च्या वेळी आमच्या सरकारने कमांडो धाडून दहशतवादी मारले. हा फरक कोण दुबळा, कोण बलवान, हे सांगण्यास पुरेसा आहे.’
शैलीपेक्षा गाभ्याला महत्त्व
‘संसद हल्ल्याच्या वेळीही एनडीएच्या पोकळ वल्गनांचा पुढचा अध्याय दिसला. त्यावेळी, पाकिस्तानकडून माफी सोडाच, घटना घडल्याचे मान्य करण्यातही त्यांना यश आले नाही. मुंबई हल्ल्यानंतर आम्ही दहशतवाद्यांशी वाटाघाटींसाठी आमचे परराष्ट्रमंत्री धाडले नाहीत; उलट कमांडो धाडून नऊ अतिरेक्यांना कंठस्नान घातले… एकाला जिवंत पकडले’, याकडे लक्ष वेधून डॉ. सिंग म्हणाले होते, ‘मी घोषणाखोर नसेन, माझ्या भाषणाच्या भात्यात वाक्प्रचार नसतील, पण कित्येक शतकांची मशीद समाजकंटक पाडत असताना कोपऱ्यात बसून हुंदके देणाऱ्यांपैकी मी नाही. आयुष्यभर मी स्टाइलपेक्षा मूळ गाभ्याला, जनसंपर्कापेक्षा कामगिरी आणि शॉर्टकट्सपेक्षा परिश्रमांना अधिक महत्त्व देत आलो आहे.’
अडवाणींनी दुबळेपणाचा राग असंख्यवेळा आळवला होता आणि डॉ. सिंग यांच्या एकाच फटक्याने सगळे चित्र बदलून गेले होते. सिंग यांचा हल्ला अडवाणी यांच्या एवढा जिव्हारी लागला होता, की काही दिवसांनी संसदेच्या प्रांगणातील समारंभात एकत्र आल्यानंतर डॉ. सिंग यांच्याकडे बघण्याचीही त्यांची हिंमत झाली नव्हती.(Manmohan Singh)
मोदी देशासाठी विनाशकारी
काळाच्या ओघात रा. स्व. संघाने आपला लोहपुरूष अडगळीत टाकला आणि नमोपर्वाचा शंखनाद केला. त्यानंतर नरेंद्रह मोदींचा अश्व असा काही उधळला की, भाजपमधल्या कुणाच्या सोडा, संघाच्याही कुणाच्या हातात त्याचा लगाम येईना. मोदींनी स्वतःचे मार्केटिंग सुरू केल्यानंतर भाजपच्या दुसऱ्या फळीतले अनेक नेते पार दहाव्या क्रमांकाच्या पुढे फेकले गेले. मोदी स्वतःला मनमोहन सिंग यांचे स्पर्धक मानून त्यांच्यावर अनेकदा सभ्यतेचे संकेत झुगारून विखारी टीका करीत राहिले. त्याचा समाचार डॉ. सिंग यांनी मोजक्याच शब्दात घेतला. ‘मोदी पंतप्रधान झाले तर ते देशासाठी विनाशकारी ठरेल.’, असे सांगताना डॉ. सिंग यांनी मोदींचा काळा भूतकाळच समोर उभा केला. ‘अहमदाबादच्या रस्त्यावर निरपराधांचा नरसंहार घडवून आणणे याचा अर्थ सामर्थ्यशाली पंतप्रधान नव्हे,’ असे स्पष्टीकरणही त्यांनी केले. डॉ. सिंग यांच्या हल्ल्याने भाजपमधल्या मोदीसमर्थकांचा तिळपापड झाला. सभ्य माणसाच्या विनाकारण वाटेला गेले की काय होते, याचा अनुभव अडवाणींपाठोपाठ मोदी यांनाही यानिमित्ताने आला.
हेही वाचाः
Manmohan Singh भारतीय राजकारणातील सभ्यता निमाली
Atal Bihari Vajpeyee अटल वारसा!
rambhdracharya : भागवत संघाचे नेतृत्व करतात, हिंदू धर्माचे नाही