डेबिट कार्ड (Debit Card) सुविधेमुळे केव्हाही आणि कोठूनही पैसे काढणे शक्य झाले आहे. प्रत्येक वेळी बँकेत जाऊन, रांगेत उभा राहून पैसे काढण्याचा त्रास कमी झाला आहे. आज प्रत्येकाकडे कोणत्या ना कोणत्या बँकेचे एटीएम किंवा डेबिट कार्ड असतेच, आणि पैसे भरणे आणि काढणे यासाठी एटीएमचाच प्रामुख्याने वापर केला जातो. मात्र, या डेबिट कार्डचा कार्ड नंबर, पिन किंवा ओटीपीद्वारे (One Time Password) फसवणुकीचे प्रकारही वाढले आहेत. त्यामुळे डेबिट कार्ड वापरताना दक्षता घेणे अत्यावश्यक बनले आहे.
डेबिट कार्डद्वारे पेमेंट तसेच ऑनलाइन खरेदी करताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक ठरते. कारण या व्यवहारात बँक खात्यातून त्वरित रक्कम घेतली जात असते. थोडीशी चूक मोठे आर्थिक नुकसान करू शकते.
डेबिट कार्ड म्हणजे?
डेबिट कार्ड हे एक ‘पेमेंट कार्ड’ (Payment card) आहे, जे तुम्हाला तुमचा बॅलन्स तपासणे किंवा सेव्हिंग खात्यातील रकमेमध्ये खरेदी करण्यासाठी आणि पैसे काढण्यासाठी प्रवेश करू देते. डेबिट कार्ड हे बँका, पतसंस्था, युनियन्सद्वारे जारी केले जाते आणि ते दिसायला क्रेडिट कार्डसारखेच असते.
असे कार्य करते…..
जेव्हा तुम्ही बँकेत बचत खाते (Saving Account) उघडता, तेव्हा डेबिट कार्ड दिले जाते. हे डेबिट कार्ड दुहेरी उद्देशाने काम करते. प्रथम, ते तुम्हाला बँकेच्या एटीएम नेटवर्कमधून पैसे काढण्याची (Withdraw Amount) परवानगी देते, तर दुसरे म्हणजे तुम्ही ते ऑनलाइन व्यवहारांसाठी (Online Transactions) वापरू शकता. समजा तुम्ही रिटेल स्टोअरमध्ये खरेदी करत असाल किंवा इंटरनेटवर खरेदी करत असाल. हा व्यवहार अधिकृत करण्यासाठी, तुम्ही Personal Identification Number (PIN) वापरता, की जो एक गोपनीय कोड (Secret Code) असतो.
डेबिट कार्ड हे यूजरच्या बँक खात्याशी लिंक केलेले कार्ड असते. हे क्रेडिट कार्डसारखे दिसते, परंतु ते वेगळ्या पद्धतीने कार्य करते. डेबिट कार्डवरून किती पैसे काढायचे हे खात्यातील बॅलन्स असलेल्या रकमेवरून ठरवले जाते, क्रेडिट कार्ड कॅरीसारख्या क्रेडिट मर्यादेनुसार नाही. डेबिट कार्ड हे बँक खात्याशी इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने कनेक्ट केलेले असते किंवा ते ऑफलाइन कार्ड असू शकते. डेबिट कार्ड वापरताना, काही विशिष्ट मार्ग आहेत, ज्याद्वारे तुम्ही तुमच्या कार्डची सुरक्षितता सुनिश्चित करू शकता.
डेबिट कार्डचे प्रकार
- व्हिसा डेबिट कार्डस (Visa Debit Cards)
- व्हिसा इलेक्ट्रॉन डेबिट कार्डस (Visa Electron Debit Cards)
- रूपे डेबिट कार्डस (RuPay Debit Cards)
- मास्टर कार्ड डेबिट कार्डस (Master Card Debit Cards)
- मास्ट्रो डेबिट कार्डस (Maestro Debit Cards)
- कॉन्टॅक्टलेस डेबिट कार्डस (Contactless Debit Cards )
सुरक्षित कसे ठेवायचे ?
डेबिट कार्ड सुरक्षित ठेवण्यासाठी पुढील सोप्या गोष्टी वापराव्यात :
- बँकेकडून डेबिट कार्ड मिळाल्यानंतर त्याच्या मागील बाजूच्या सिग्नेचर पॅनेलवर (Signature panel) सही करावी.
- प्रथम एटीएम कार्ड वापरताना पिन जनरेट (Generate PIN) करताना लक्षात राहील असा द्यावा. वाढदिवस किंवा पत्ता यांसारखे अंदाज लावायला सोपे असलेले नंबर वापरणे टाळावे.
- फोनवर एक मजबूत पासवर्ड (Strong password) सेट करावा आणि तो कोणाशीही शेअर करू नका.
- पिन नंबर लक्षात राहण्यासाठी कार्ड किंवा कार्डच्या कव्हरवर कुठेही लिहू नका.
- एटीएममध्ये कार्ड वापरताना नेहमी तुमच्या सभोवतालची परिस्थिती तपासा आणि पिन नंबर टाकताना कोणी जवळ उभा नाही याची खात्री करावी.
- तुमचा कार्ड नंबर, पिन किंवा वन-टाइम पासवर्ड (OTP) बँक अधिकाऱ्यांसह कोणाशीही शेअर करू नका.
- कार्डची माहिती ऑनलाइन शेअर करू नका, तुमच्या कार्डची माहिती कोणत्याही संशयास्पद वेबसाइट किंवा ईमेलला कधीही देऊ नका.
- ऑनलाइन खरेदी करताना फक्त सुरक्षित वेबसाइट वापरावी तसेच तुमच्या कार्डचा तपशील सेव्ह करणे टाळावे.
- दुकानात खरेदी केल्यानंतर कार्डद्वारे पेमेंट करताना व्यवहारावर लक्ष ठेवा.
- डेबिट कार्डचे स्टेटमेंट अथवा बॅलन्स नियमितपणे तपासा आणि कोणताही अनधिकृत व्यवहार जाणवल्यास तत्काळ बँकेशी संपर्क साधा.
- अनेक बँका ‘फ्रॉड अलर्ट’ (Fraud Alert) सेवा देतात, जे तुम्हाला कोणत्याही संशयास्पद ऍक्टिव्हिटीबद्दल त्वरित सूचित करू शकतात.
- समजा कार्ड हरवल्यास ताबडतोब संबंधित बँकेत तक्रार करून कार्ड ब्लॉक करावे; अन्यथा, कार्ड बेकायदेशीरपणे वापरून पैसे काढले जाऊ शकतात.
- फसवणूक टाळण्यासाठी Fraud Insurance घेण्याचा विचार करा.
- तुम्हाला डेबिट कार्डबद्दल नियम अथवा अधिक माहिती हवी असल्यास, संबंधित बँकेशी संपर्क साधू शकता.
- वरील सर्व टिप्स फॉलो करून तुम्ही तुमचे डेबिट कार्ड सुरक्षित ठेवू शकता आणि फसवणूक टाळू शकता.